Emissies van nutriënten naar oppervlaktewater (2010-2021)
- Een overmaat aan nutriënten in het oppervlaktewater kan leiden tot overmatige algenbloei waardoor bijvoorbeeld de zichtbaarheid sterk afneemt en de zuurstofhuishouding problematisch kan worden.
- Netto-emissies zijn de vuilvrachten die effectief in het oppervlaktewater terechtkomen.
- Huishoudens hebben het grootste aandeel in de netto-emissies naar het oppervlaktewater met fosfor, landbouw heeft het grootste aandeel in de stikstofverontreiniging.
- De totale netto-emissies van stikstof en fosfor zijn licht gedaald in de periode 2010-2020. In 2021 heeft die gunstige evolutie zich niet doorgezet.
Toestand
Het aandeel van de bronnen in de netto-emissies van stikstof naar het oppervlaktewater (2021):
- Landbouw: 57%
- Huishoudens: 22%
- Atmosferische depositie: 16%
- Bedrijven: 5%
Het aandeel van de bronnen in de netto-emissies van fosfor naar het oppervlaktewater (2021):
- Huishoudens: 52%
- Landbouw: 36%
- Bedrijven: 12%
Evolutie
- De totale netto-emissies van stikstof en fosfor zijn licht gedaald in de periode 2010-2020.
- De huishoudelijke netto-emissies van stikstof en fosfor, zijn in de periode 2010-2020 verder afgenomen door de systematische uitbreiding en verbetering van de openbare waterzuivering. Bovendien hebben meer en meer woningen die niet op de riolering aangesloten worden een individuele behandelingsinstallatie voor afvalwater.
- De dalende netto-emissies van de bedrijven zijn een gevolg van de inspanningen van de bedrijven zelf en van de uitbouw van de openbare waterzuivering.
- De gunstige trend bij de huishoudens en de bedrijven heeft zich in 2021 niet doorgezet. Dat heeft vooral te maken met de lagere zuiveringsrendementen van de openbare RWZI’s. Door de hoge neerslag en bijhorende verdunning van het afvalwater verloopt het zuiveringsproces immers minder optimaal. Bij de bedrijven speelt wellicht ook de heropleving van de economie na de COVID-19-crisis in 2020.
- De stikstofverliezen van de landbouw liggen de laatste jaren wel lager dan in 2010 maar de laatste jaren vertonen ze weinig of geen verdere verbetering. De fosforverliezen dalen. De neerslag kan leiden tot belangrijke fluctuaties van de stikstof- en fosforverliezen. Grote neerslaghoeveelheden (bv. 2016) leiden tot hogere verliezen. Trends in het totale mestgebruik (som van dierlijke mest en kunstmest) hebben een belangrijke invloed op de verliezen naar oppervlaktewater. Tussen 2010 en 2013 is de stikstofbemesting licht gedaald, maar sindsdien is ze langzaam gestegen. De fosforbemesting is gedaald tussen 2010 en 2017, sindsdien blijft ze quasi constant. Merk op dat er voor 2020 en 2021 geen nieuwe cijfers zijn voor de verliezen van de landbouw.
- De hoeveelheid stikstof die via depositie op niet-landbouwbodems het oppervlaktewater bereikt, kende een daling tussen 2010 en 2021. De belangrijkste bronnen van de totale stikstofdepositie in gans Vlaanderen waren in 2020:
- import (bronnen buiten Vlaanderen): 47%;
- landbouw 43%;
- transport: 7%.
Hoe pakken we dit aan?
De stroomgebiedbeheerplannen bepalen wat Vlaanderen zal doen om de toestand van het oppervlaktewater en het grondwater te verbeteren. Alle maatregelen en acties om de toestand van de watersystemen te verbeteren of de overstromingsrisico's beter te beheren, zijn samengebracht in het maatregelenprogramma. Voor deze indicator is vooral Groep 7B - Verontreiniging oppervlaktewater van belang. De verdere uitbouw en verbetering van de openbare waterzuivering is hierin een belangrijke maatregel.
Het 6de mestactieplan voor de periode 2019-2022 (MAP 6) moet ervoor zorgen dat minder nitraten en fosfaten uit meststoffen in het water terechtkomen. Belangrijke elementen zijn o.a.:
- bemesten met de meest geschikte mestsoort en bemestingstechniek, volgens de juiste dosis en op het juiste tijdstip,
- de bodemkwaliteit verbeteren;
- de directe verliezen van nutriënten tegengaan;
- de gebiedsgerichte aanpak.
Meer info
- Mestrapport 2021
- Geoloket Water Emission Inventory Support System (WEISS)
- Bespreking per bron: