Concentratie stikstofdioxide (NO₂) in de omgevingslucht
- Stikstofoxiden (NOx) ontstaan bij verbrandingsprocessen op hoge temperaturen. Stikstofmonoxide (NO) wordt in de atmosfeer omgezet tot stikstofdioxide (NO2).
- NO2 leidt tot irritatie van de luchtwegen en astma.
- NOx draagt bij aan de vorming van secundair fijn stof, speelt een rol bij verzurende en vermestende depositie en fotochemische smogvorming.
- De hoogste concentraties zijn gelinkt aan wegverkeer.
- De Europese grenswaarden worden gerespecteerd op alle meetplaatsen in 2021.
- De verstrengde WGO-advieswaarden worden in bijna heel Vlaanderen overschreden.
- De VMM meet globaal een dalende trend in de NO2-concentraties, hoewel we in 2021 terug een stijging zagen na het coronajaar 2020.
Doelstellingen
| Naam | Doelstelling | Meetplaatsen die doelstelling halen in 2021 |
|---|---|---|
| Europese jaargrenswaarde | jaar: 40 µg/m³ |  Monitoren: 45/45 Samplers: 49/49 Model |
| uur: maximaal 18 uur per jaar > 200 µg/m³ | 45/45 |
|
| Europese alarmdrempel | 400 µg/m³ gedurende 3 opeenvolgende uren | 45/45 |
| Doelstellingen 2050: WGO-jaaradvieswaarde | jaar: 10 μg/m³ | Monitoren 3/45 Samplers 6/49 |
| dag: maximaal 3 dagen per jaar > 25 µg/m³ | 0/45 |
|
| uur: 200 µg/m³ | 43/45 |
Toestand in 2020
De Europese grenswaarde voor het jaargemiddelde en uurgemiddelde werd in 2021 op alle meetplaatsen met automatische monitoren en op alle meetplaatsen met passieve samplers behaald. Ook de alarmdrempel werd overal behaald.
De WGO heeft haar advieswaarden in 2021 herzien op basis van nieuw wetenschappelijk onderzoek, waarbij voor NO2 er voor het eerst een dagadvieswaarde is gedefinieerd en de jaargrenswaarde sterk verstrengd is van 40 µg/m³ naar 10 µg/m³.
In 2021 worden alle WGO-advieswaarden overschreden in Vlaanderen:
- De jaaradvieswaarde op bijna alle meetplaatsen (uitgezonderd 3 landelijke meetplaatsen en 6 meetplaatsen in natuurgebieden)
- De dagadvieswaarde op alle meetplaatsen
- De uuradvieswaarde op 2 meetplaatsen, namelijk in een street canyon in de Antwerpse binnenstad (2 uren > 200 µg/m³) en op een meetplaats in Dudzele nabij industrie rond het Boudewijnkanaal (1 uur > 200 µg/m³).
Het ATMO-Street-model berekent nog wel beperkt overschrijdingen van de Europese jaargrenswaarde langs de ringwegen rond Antwerpen en Gent en langs sommige drukke binnenstedelijke verkeersaders.
Er is een grote variatie in NO2-jaargemiddelden tussen meetplaatsen:
- De laagste jaargemiddelde werden gemeten in een natuurgebied in Tielt-Winge (6 µg/m³).
- Het hoogste jaargemiddelde werd gemeten langs een drukke gewestweg in Houthalen-Helchteren (40 µg/m³).
De hoogste gemodelleerde NO2-jaargemiddelden zien we in de steden, in industriële gebieden en nabij druk wegverkeer:
- de hoogste concentraties in de Antwerpse agglomeratie en de Antwerpse haven
- verhoogde concentraties in de noordrand van Brussel, in Gent en de Gentse Kanaalzone en in de meeste centrumsteden
- ook verhoogde concentraties rond de snelwegen en langs kleinere verkeersaders
Niet alleen het verkeersvolume maar ook de doorstroming speelt een belangrijke rol. Aaneengesloten bebouwing, maar ook ‘stop-and-go’-verkeer aan kruispunten resulteren in verhoogde NO2-concentraties.
Evolutie
- Globaal zien we een geleidelijke daling van de NO2-jaargemiddelden en het aantal dagen met daggemiddelden hoger dan 25 µg/m³ in alle typegebieden.
- T.o.v. 2020 zien we een stijging in 2021. In 2020 waren de concentraties sterk beïnvloed door de coronamaatregelen (minder wegverkeer). Ook in 2021 was er door de coronamaatregelen minder uitstoot door verkeer (minder voertuigkilometers door personenwagens, minder files), maar in mindere mate dan in 2020.
- Ondanks de stijging in 2021 liggen de concentraties in 2021 lager dan deze in 2019, het laatste jaar precoronajaar, en volgen ze weer meer de algemene dalende trend.
- Er is een uitgesproken verschil tussen de typegebieden, gerelateerd aan de verkeersintensiteit. De hoogste concentraties met de sterkste daling op lange termijn zien we op de verkeersgerichte meetplaatsen, de laagste concentraties met een gestage daling op de landelijk meetplaatsen.
Hoe pakken we dit aan?
Een daling van de NO2-concentraties kan het best bereikt worden via maatregelen voor het wegverkeer. Deze maatregelen zijn vooral gericht op een modale verschuiving, minder kilometers over de weg en een vergroening van de vloot (zie indicatoren samenstelling wagenpark en activiteiten wegverkeer). Lokaal kan een snelheidsverlaging een positief effect hebben voor de omwonenden of de natuur in de buurt.
Een volledig overzicht van de maatregelen voor de verbetering van de luchtkwaliteit in Vlaanderen vind je in het Vlaams Luchtbeleidsplan 2030. Een bespreking van de voortgang van de maatregelen staat in het voortgangsrapport 2021 over het luchtbeleidsplan 2030. Een herziening van het Luchtbeleidsplan is in opmaak.
Ook in het stikstofbeleid (Programmatische Aanpak Stikstof - PAS) staan maatregelen om de uitstoot van stikstof terug te dringen met behoud van economische ontwikkeling.
Meer informatie
- Waar liggen de meetplaatsen en welke concentraties werden er gemeten (2021)?
- Naar de actuele NO2-concentratie, overschrijdingen en evolutie van de NO2-jaargemiddelden per meetplaats.
- Meer uitleg over het ATMO-Street-model
- Wat is het verschil tussen de Europese doelstellingen en de WGO-advieswaarden?
- CurieuzeNeuzen Vlaanderen: het grootste burgeronderzoek naar luchtkwaliteit ooit