Concentratie stikstofdioxide (NO₂) in de omgevingslucht
- stikstofoxiden (NOx) ontstaan bij verbrandingsprocessen op hoge temperaturen. Stikstofmonoxide (NO) wordt in de atmosfeer omgezet tot stikstofdioxide (NO2).
- NO2 leidt tot irritatie van de luchtwegen en astma
- NOx draagt bij aan de vorming van secundair fijn stof, speelt een rol bij verzurende en vermestende depositie en fotochemische smogvorming
- de hoogste concentraties zijn gelinkt aan wegverkeer
- in 2020 is voor het eerst nergens een overschrijding van de Europese jaargrenswaarde en WGO-jaaradvieswaarde (2005) gemeten, wel nog gemodelleerd
- de WGO-uuradvieswaarde (2005) is in 2020 op 1 meetplaats overschreden
- de VMM meet een dalende trend in de NO2-concentraties
Doelstellingen
| Naam | Doelstelling |
|---|---|
| Europese jaargrenswaarde | 40 µg/m³ |
| Europese uurgrenswaarde | maximaal 18 uur per jaar > 200 µg/m³ |
| Europese alarmdrempel | 400 µg/m³ gedurende 3 opeenvolgende uren |
| WGO-jaaradvieswaarde (2005) | 40 µg/m³ |
| WGO-uuradvieswaarde (2005) | 200 µg/m³ |
Toestand in 2020
In 2020 halen alle meetplaatsen met automatische monitoren evenals alle meetplaatsen met passieve samplers voor het eerst de Europese grenswaarde/WGO-advieswaarde (2005) voor het jaargemiddelde. Naast de algemene dalende trend, speelt in 2020 ook het effect van de coronamaatregelen waardoor er minder wegverkeer was. In 2019 waren nog 8 van de 40 locaties met passieve samplers in overschrijding.
De modellen berekenen nog wel overschrijdingen langs snelwegen, drukke binnenstedelijke verkeersaders en sommige street canyons.
De alarmdrempel en de Europese grenswaarde voor het uurgemiddelde zijn ook overal gehaald, maar de WGO-advieswaarde (2005) voor het uurgemiddelde is op 1 meetplaats in een street canyon in de Antwerpse binnenstad overschreden (2 uurgemiddelden > 200 µg/m³).
Er is een grote variatie in NO2-jaargemiddelden tussen meetplaatsen:
- laagste jaargemiddelde gemeten in een natuurgebied in Tielt-Winge (6 µg/m³)
- het hoogste jaargemiddelde gemeten aan de Turnhoutsebaan, een drukke invalsweg in Antwerpen (38 µg/m³)
De hoogste gemodelleerde NO2-jaargemiddelden komen voor in de steden, in industriële gebieden en nabij druk wegverkeer:
- hoogste concentraties in de Antwerpse agglomeratie en de Antwerpse haven
- verhoogde concentraties in de noordrand van Brussel, in Gent en de Gentse Kanaalzone en in de meeste centrumsteden
- ook verhoogde concentraties rond de snelwegen en langs kleinere verkeersaders
Niet alleen het verkeersvolume maar ook de doorstroming speelt een belangrijke rol. Aaneengesloten bebouwing, maar ook ‘stop-and-go’-verkeer aan kruispunten resulteren in verhoogde NO2-concentraties.
Evolutie
- de NO2-concentraties gemeten met automatische monitoren dalen geleidelijk in alle typegebieden. In 2020 dalen de concentraties zeer sterk ten opzichte van vorig jaar (15 % typegebied industrieel; 26 % typegebied stedelijk)
- de NO2-concentraties gemeten met passieve samplers dalen in 2020 met 24 % ten opzichte van 2019
- naast de algemene dalende trend, speelt in 2020 ook sterk de invloed van de coronamaatregelen waardoor er minder uitstoot van verkeer en mogelijk ook door de industrie was
- er is een uitgesproken verschil tussen de typegebieden, gerelateerd aan de verkeersintensiteit: de hoogste concentraties met een uitgesproken daling zien we op de verkeersgerichte meetplaats, de laagste concentraties met een gestage daling op de landelijk meetplaats
Hoe pakken we dit aan?
Een daling van de NO2-concentraties kan het best bereikt worden via maatregelen voor het wegverkeer. Deze maatregelen zijn vooral gericht op een modale verschuiving, minder kilometer over de weg en een vergroening van de vloot (zie indicatoren samenstelling wagenpark en activiteiten wegverkeer). Lokaal kan een snelheidsverlaging een positief effect hebben voor de omwonenden of de natuur in de buurt.
Een volledig overzicht van de maatregelen voor de verbetering van de luchtkwaliteit in Vlaanderen vind je in het Vlaams Luchtbeleidsplan 2030. Een bespreking van de voortgang van de maatregelen is terug te vinden in het voortgangsrapport over het luchtbeleidsplan 2030.
Ook het stikstofbeleid (Programmatische Aanpak Stikstof - PAS) omvat maatregelen om de uitstoot van stikstof terug te dringen met behoud van economische ontwikkeling.
Meer informatie
- Waar bevinden zich de meetplaatsen en welke concentraties werden er gemeten (2020)?
- Naar de actuele NO2-concentratie en overschrijdingen
- Hoe evolueren de NO2-jaargemiddelden per meetplaats?
- Meer uitleg over het ATMO-Street-model
- Wat is het verschil tussen de Europese doelstellingen en de WGO-advieswaarden?
- CurieuzeNeuzen Vlaanderen: het grootste burgeronderzoek naar luchtkwaliteit ooit