Verzilting oppervlaktewater
- Te hoge zoutconcentraties zijn schadelijk voor zoetwaterorganismen en kunnen het gebruik van oppervlaktewater voor bv. irrigatie, het drenken van vee of de productie van drinkwater bemoeilijken. Bronnen van te hoge zoutconcentraties kunnen gelinkt zijn aan zeewater of zout grondwater, maar ook aan lozingen.
- De chlorideconcentratie en de geleidbaarheid zijn indicatoren voor verzilting.
- De warme en droge periodes van de periode 2018-2020 en 2022 hebben tot lagere debieten in de waterlopen geleid en dus tot minder verdunning en tot meer verzilting. De verzilting kan ook toenemen door de lagere tegendruk van het zoete oppervlaktewater tegen opwellend, zout grondwater of door intrusie van zeewater bij lagere afvoerdebieten.
Toestand
Vlaamse waterlichamen zijn de grotere watersystemen, ze hebben een afstroomgebied groter dan 50km². In 2022 voldeed 65% van de Vlaamse waterlichamen aan de norm voor chloride en 38% aan de norm voor geleidbaarheid.
Evolutie
In de periode 2017-2020 en in 2022 lagen de gemiddelde geleidbaarheid en de gemiddelde chlorideconcentratie vrij hoog. Die jaren werden gekenmerkt door lange droge en warme periodes die geleid hebben tot lage debieten van de waterlopen. Daardoor was er minder verdunning met meer verzilting tot gevolg. Bij lagere debieten is er ook minder tegendruk vanwege het zoete oppervlaktewater zodat grondwater meer kans krijgt op te wellen. Als dat grondwater zout is, vooral aan de kost en in de polders, kan dat de verzilting van het oppervlaktewater in de hand werken.
De minder warme en minder droge omstandigheden van 2021 hebben geleid tot lagere chlorideconcentraties en geleidbaarheid.
Uit de derde figuur blijkt:
- hoe chlorideconcentraties en geleidbaarheid doorheen het jaar evolueren met telkens hogere concentraties aan het einde van de zomer door minder verdunning;
- dat aan het einde van de zomers van 2018, 2019, 2020 en 2022 bijzonder hoge concentraties vastgesteld werden.
De hoge mate van verzilting in de periode 2018-2020 en in 2022 heeft ook een duidelijke invloed op de resultaten van de statistische trendanalyse per meetplaats over de laatste tien jaar:
- chloride: 31% van de meetplaatsen vertoonde in de periode 2013-2022 een statistisch significante stijging terwijl slechts 8% een daling vertoonde;
- geleidbaarheid: 43% van de meetplaatsen vertoonde in de periode 2013-2022 een statistisch significante stijging terwijl slechts 2 % een daling vertoonde.
Hoe pakken we dit aan?
De stroomgebiedbeheerplannen bepalen wat Vlaanderen zal doen om de toestand van het oppervlaktewater en het grondwater te verbeteren. Alle maatregelen en acties om de toestand van de watersystemen te verbeteren of de overstromingsrisico's beter te beheren, zijn samengebracht in het maatregelenprogramma. Naast de acties rond Verontreiniging van oppervlaktewater kunnen ook acties rond Duurzaam watergebruik, Kwantiteit grondwater en Kwantiteit oppervlaktewater van belang zijn voor de verziltingsproblematiek. Zo kan de afbouw van grondwaterwinning verzilting van grondwater tegengaan.
Omwille van de link tussen verzilting en droogte zijn ook acties uit de Blue Deal relevant. De Blue Deal is een plan van de Vlaamse regering in de strijd tegen waterschaarste en droogte. Ook deze acties maken deel uit van de stroomgebiedbeheerplannen.
Meer info
De verziltingstoestand wordt voortdurend opgevolgd met automatische sensoren op 80 locaties, vooral in West-Vlaanderen. De data kunnen live bekeken worden op waterinfo.be.
Bij aanhoudende droogte wordt het zoutgehalte in de waterlopen in het kust- en poldergebied intensiever opgevolgd. De resultaten worden o.a. gerapporteerd in de Evaluatierapporten waterschaarste en droogte.
Rapport: Verziltingstoestand van het oostelijk kustgebied
Project: Topsoil