Pesticiden in oppervlaktewater
- Pesticiden die in het oppervlaktewater terechtkomen, kunnen toxisch zijn voor waterorganismen. Piekconcentraties kunnen acute effecten veroorzaken, zoals sterfte. Concentraties die gedurende langere tijd te hoog liggen, kunnen chronische effecten veroorzaken, zoals een verminderde voortplanting. Ook de drinkwaterproductie kan bemoeilijkt worden door pesticiden.
- Enkele pesticiden komen nog heel vaak in te hoge concentraties in het oppervlaktewater voor.
- Voor een groot deel van de pesticiden is er een daling van het percentage meetplaatsen met een overschrijding van de norm of referentiewaarde.
Doelstellingen
De normen voor pesticiden zijn tweeledig: een maximale concentratie om acute effecten te vermijden en een gemiddelde concentratie om chronische effecten te vermijden.
Niet voor alle pesticiden bestaat een officiële norm. Hun concentraties kunnen wel getoetst worden aan ecologische referentiewaarden die volgens gelijkaardige methodes opgemaakt zijn als de officiële normen.
Van zodra de maximale of de gemiddelde concentratie van een pesticide op een meetplaats te hoog is, wordt de meetplaats hier geklasseerd als een meetplaats met overschrijding van de norm of de referentiewaarde.
Toestand
In 2022 was het percentage meetplaatsen met overschrijding van de norm/referentiewaarde het grootst voor:
- imidacloprid (55%), een insecticide, meer bepaald een neonicotinoïde (verwant aan nicotine) waarvoor sinds 2013 vergaande beperkingen golden omwille van het mogelijk risico voor bijen. Sinds 1/12/2020 is het als gewasbeschermingsmiddel niet meer goedgekeurd door de EU. Als veterinair product mag het nog wel ingezet worden. In 2014 werd voor het eerst gezocht naar de aanwezigheid van imidacloprid in oppervlaktewater.
- flufenacet (37%), een herbicide dat vooral gebruikt wordt in de aardappel- en graanteelt.
Evolutie
Voor een groot deel van de pesticiden is er een daling van het percentage meetplaatsen met een overschrijding van de norm of referentiewaarde. Vaak gaat het dan over stoffen waarvoor gebruiksbeperkingen en/of verbodsbepalingen werden ingevoerd.
Ook de statistische trendanalyse per pesticide en per meetplaats voor de periode 2010-2022 resulteert in een eerder gunstig beeld. Statistisch significante stijgingen worden slechts sporadisch vastgesteld. Significante dalingen komen veel vaker voor. Het vaakst werd er geen statistisch significante trend waargenomen. Heel vaak kon de statistische trendanalyse niet uitgevoerd worden omdat er te veel meetresultaten onder de bepaalbaarheidsgrens waren, wat er overigens wel op wijst dat de concentraties er waarschijnlijk erg laag waren.
Hoe pakken we dit aan?
De stroomgebiedbeheerplannen bepalen wat Vlaanderen zal doen om de toestand van het oppervlaktewater en het grondwater te verbeteren. Alle maatregelen en acties om de toestand van de watersystemen te verbeteren of de overstromingsrisico's beter te beheren, zijn samengebracht in het maatregelenprogramma. Voor deze indicator is vooral Groep 7B - Verontreiniging oppervlaktewater van belang.
Het NAPAN (Nationaal Actie Plan d’Action National) omvat alle gecoördineerde plannen inzake pesticiden in België. Zo wordt op nationaal vlak beslist over de toelating van pesticiden.
De website Zonder is gezonder geeft tips om het gebruik van pesticiden te voorkomen op groenzones en verhardingen.