Bijdrage van fijn stof door verbranding hout en fossiele brandstof
- Bij de verbranding van hout en fossiele brandstoffen (hoofdzakelijk diesel) komt er o.a. fijn stof (PM10 en PM2,5) en zwarte koolstof (BC) vrij, deze stoffen zijn schadelijk voor de gezondheid, onder meer door luchtweginfecties, astma, dichtslibben van bloedvaten en het veroorzaken van kanker.
- Zwarte koolstof of BC (black carbon) is een onderdeel van fijn stof. Daarnaast bestaat er ook nog OC (organische koolstof) en brown carbon dat een onderdeel is van OC.
- Houtverbranding draagt meer bij aan de fijnstofconcentraties in de lucht dan verbranding van fossiele brandstoffen.
- De verbranding van fossiele brandstoffen heeft doorgaans een grotere bijdrage aan de zwartekoolstofconcentratie in de lucht dan houtverbranding.
Toestand in 2022
Zwarte koolstof en fijn stof afkomstig van de verbranding van fossiele brandstoffen kennen binnen het VMM-meetnet een grotere lokale variatie dan zwarte koolstof en fijn stof afkomstig van houtverbranding. De concentraties zwarte koolstof en fijn stof afkomstig van houtverbranding zijn vaker regionaal bepaald.
De bijdrages in 2022 aan PM10 over alle meetplaatsen variëren voor:
- houtverbranding tussen 10 en 18%,
- verbranding van fossiele brandstoffen tussen de 4 en 12 %.
- Het overige deel van PM10 bestaat uit secundaire anorganische ionen, mineraal stof en zeezout. Vooral PM10 afkomstig van verbrandingsprocessen zijn schadelijk voor de gezondheid.
De bijdrage van houtverbranding aan fijn stof is groter dan de bijdrage van de verbranding van fossiele brandstoffen omdat er bij houtverbranding ook nog een grote hoeveelheid brown carbon en andere organische deeltjes vrijkomen, wat veel minder het geval is bij de verbranding van fossiele brandstoffen, waarbij zwarte koolstof de hoofdcomponent is.
Bij de verbranding van fossiele brandstoffen is er weinig variatie in de bijdrage aan fijn stof doorheen de seizoenen. Bij houtverbranding merken we meer seizoensvariatie in de bijdrage aan de concentratie fijn stof:
- in de wintermaanden tussen 14 en 25%,
- in de zomermaanden tussen 4 en 10%.
Evolutie
De concentraties zwarte koolstof en PM10 door:
- de verbranding van fossiele brandstoffen zijn in 2022 gemiddeld quasi identiek aan deze van 2021; op de (voor)stedelijke meetplaatsen zien we een evenwel een stijging van 7%, op de verkeersgerichte meetplaatsen een daling van 7%.
- de verbranding van hout zijn in 2022 hoger dan in 2021, de grootste stijging (10 %) zien we op de (voor)stedelijke en industriële meetplaatsen. In de wintermaanden zien we een nog grotere stijging van gemiddeld 12 %.
Hoe pakken we dit aan?
Voor elementair koolstof zijn vooral die maatregelen belangrijk die de uitstoot van fijn stof door de huishoudens (houtverbranding) en door het wegverkeer verminderen.
- In samenwerking met de sector huishoudens werd er een Green Deal huishoudelijke houtverwarming afgesloten om de uitstoot door houtverbranding te verlagen (zie indicator uitstoot fijn stof door de huishoudens). Deze werd beëindigd in oktober 2022 (naar de resultaten).
- In het vervolgtraject op de Green Deal zullen bijkomende maatregelen vastgelegd worden waarbij vooral ingezet worden op de uitfasering van de oudere en meest vervuilende houtkachels en open haarden.
- Bij het wegverkeer (daling uitstoot stikstofoxiden) focussen de maatregelen op een modale verschuiving, minder kilometers over de weg en een vergroening van de vloot (zie indicatoren samenstelling wagenpark en activiteiten wegverkeer).
Een volledig overzicht van de maatregelen voor een betere luchtkwaliteit in Vlaanderen vind je in het Vlaams Luchtbeleidsplan 2030. Een bespreking van de voortgang van de maatregelen staat in het voortgangsrapport over het luchtbeleidsplan 2030.
