Blootstelling en gezondheidseffecten van fijn stof (PM₁₀ en PM₂,₅)
- Fijn stof is schadelijk voor de gezondheid. De grootste gezondheidsimpact wordt veroorzaakt door PM2,5 omdat kleinere deeltjes dieper in de longen kunnen doordringen.
- Elke Vlaming wordt blootgesteld aan te veel fijn stof volgens de WGO-advieswaarden.
- Het aantal vroegtijdige sterfgevallen door PM2,5 in Vlaanderen in 2021 wordt geschat op ongeveer 4200.
Gezondheidseffecten
Er is geen veilige ondergrens voor fijn stof waaronder geen nadelige gezondheidseffecten voorkomen. Fijn stof is de belangrijkste polluent op het vlak van gezondheidsimpact door milieufactoren. De gezondheidseffecten kunnen zijn:
- luchtwegklachten en -infecties zoals hoesten, astma, verminderde longfunctie en chronische luchtwegaandoeningen
- kankerverwekkend: fijn stof kan niet alleen leiden tot longkanker; een langdurige blootstelling kan ook borstkanker en kankers van het spijsverteringsstelsel veroorzaken
- dichtslibbende bloedvaten en hartaanvallen
- dalende levensverwachting: elke inwoner van Vlaanderen verloor in 2021 gemiddeld ongeveer 15 maanden in goede gezondheid aan fijn stof
- vroegtijdig sterven: het aantal vroegtijdige sterfgevallen door PM2,5 in 2021 wordt geschat op ongeveer 4200 (95% BI-interval: 3229-4725 doden).
Zelfs voor de geboorte veroorzaakt fijn stof negatieve gezondheidseffecten: blootstelling aan luchtvervuiling leidt tot een verhoogde kans op een doodgeboren kind, vroeggeboorte, lager geboortegewicht of een verstoorde hersenontwikkeling. Roetdeeltjes zijn teruggevonden in de placenta en in vitale organen van de foetus, wat de ontwikkeling van de foetus negatief beïnvloedt.
Doelstellingen
| Naam | Doelstelling |
|---|---|
| WGO-jaaradvieswaarde | PM2.5: 5 µg/m³ PM10: 15 µg/m³ |
| WGO-dagadvieswaarde | PM2.5: maximaal 3 dagen per jaar > 15 µg/m³ PM10: maximaal 3 dagen per jaar > 45 µg/m³ |
| Vlaams Luchtbeleidsplan | PM2.5: gezondheidsimpact (aantal vroegtijdige sterftes) door blootstelling aan PM2,5 tegen 2030 halveren t.o.v. 2005. PM2.5 en PM10: voldoen aan WGO-advieswaarden tegen 2050 |
Toestand in 2022
Volgens de verstrengde WGO-advieswaarden (2021) zijn er in 2022 te veel dagen met verhoogde dagwaarden van fijn stof. Ook op jaarbasis zijn de concentraties fijn stof nog te hoog.
De WGO-advieswaarden zijn als langetermijndoelstelling opgenomen in het Vlaams Luchtbeleidsplan.
| % bevolking boven de doelstelling (berekend met ATMO-Street) | |||
|---|---|---|---|
| Fijn stof | Middellingstermijn | EU | WGO |
| PM10 | Jaar |  0% |
 96,44 % |
| dag | 0 % |
94,26 % |
|
| PM2.5 | jaar | 0 % |
99,95 % |
| dag | niet van toepassing | 100 % |
|
De modelkaarten tonen bij toetsing aan de WGO-jaaradvieswaarde voor PM2,5 in vrijwel gans Vlaanderen overschrijdingen, terwijl er voor PM10 wel beperkte gebieden (zuiden van Vlaams-Brabant en Limburg) zijn waar de jaaradvieswaarde reeds wordt gerespecteerd.
Evolutie
Over de jaren heen dalen de PM10- en PM2,5-jaargemiddelden en het aantal dagen met verhoogde stofconcentraties:
- Voor PM2,5 zien we -ondanks de dalende trend- dat geen enkele Vlaming woont in een gebied dat voldoet aan de verstrengde WGO-dagadvieswaarde. Slechts 0,05 % van de Vlamingen woont in een gebied dat voldoet aan de verstrengde WGO-jaaradvieswaarde.
- Voor PM10 zien we een beperkt aantal Vlamingen dat sinds 2016 in een regio woont waar de concentraties voldoen aan de WGO-advieswaarden voor zowel jaargemiddelden als daggemiddelden.
- Jaarlijkse fluctuatie is mogelijk door weersinvloeden op de fijnstofconcentraties.
- Het aantal vroegtijdige sterftes door PM2,5 was in 2021 ruim 40 % lager dan in 2005 (4200 vs. 7400 overlijdens).
Meer informatie