Bijdrage van fijn stof door verbranding hout en fossiele brandstof
- Bij de verbranding van hout en fossiele brandstoffen (hoofdzakelijk diesel) komt er o.a. fijn stof (PM10 en PM2,5) en zwarte koolstof (BC) vrij, deze stoffen zijn schadelijk voor de gezondheid, onder meer door luchtweginfecties, astma, dichtslibben van bloedvaten en het veroorzaken van kanker.
- Zwarte koolstof of BC (black carbon) is een onderdeel van fijn stof. Daarnaast bestaat er ook nog OC (organische koolstof) en brown carbon dat een onderdeel is van OC.
- Houtverbranding draagt meer bij aan de fijnstofconcentraties in de lucht dan verbranding van fossiele brandstoffen.
- De verbranding van fossiele brandstoffen heeft doorgaans een grotere bijdrage aan de zwartekoolstofconcentratie in de lucht dan houtverbranding.
Gezondheidseffect
Fijn stof komt via inademing in ons lichaam, hoe kleiner de deeltjes hoe dieper ze in het menselijk lichaam kunnen doordringen en hoe meer schade ze kunnen veroorzaken:
- Hoe klein de blootstelling ook is, er is altijd een risico op een schadelijk effect op de gezondheid.
- Kortdurende blootstelling aan hogere concentraties veroorzaken vroegtijdige sterfte, verhoogde ziekenhuisopnames vanwege hart- of longproblemen, acute en chronische bronchitis en astma-aanvallen.
- Langdurige blootstelling (maanden tot jaren) veroorzaken vroegtijdige sterfte, vooral bij mensen met chronische hart- of longziekten, een verminderde groei van de longfunctie bij kinderen, longkanker alsook borstkanker en kanker in het spijsverteringsstelsel.
Naast gezondheidseffecten heeft fijn stof een invloed op het klimaat: naargelang de samenstelling kan fijn stof zowel voor afkoeling als voor opwarming zorgen.
Toestand in 2023
Zwarte koolstof en fijn stof afkomstig van de verbranding van fossiele brandstoffen kennen een grotere variatie dan zwarte koolstof en fijn stof afkomstig van houtverbranding. De concentraties zwarte koolstof en fijn stof afkomstig van houtverbranding zijn vaker regionaal bepaald.
De bijdrages in 2023 aan PM10 over alle meetplaatsen variëren voor:
- houtverbranding tussen 8 en 16 %,
- verbranding van fossiele brandstoffen tussen de 4 en 12 %.
- Het overige deel van PM10 bestaat uit secundaire anorganische ionen, mineraal stof en zeezout. Vooral PM10 afkomstig van verbrandingsprocessen is schadelijk voor de gezondheid.
De bijdrage van houtverbranding aan fijn stof is groter dan de bijdrage van de verbranding van fossiele brandstoffen omdat er bij houtverbranding ook nog een grote hoeveelheid brown carbon en andere organische deeltjes vrijkomen, wat veel minder het geval is bij de verbranding van fossiele brandstoffen, waarbij zwarte koolstof de hoofdcomponent is.
Bij de verbranding van fossiele brandstoffen is er weinig variatie in de bijdrage aan fijn stof doorheen de seizoenen. Bij houtverbranding merken we meer seizoensvariatie in de bijdrage aan de concentratie fijn stof:
- in de wintermaanden tussen 12 en 22 %,
- in de zomermaanden tussen 4 en 11 %.
Evolutie
De concentraties zwarte koolstof en PM10 door:
- De verbranding van fossiele brandstoffen in 2022 gemiddeld quasi identiek waren aan deze van 2021, in 2023 zien we een daling tussen de 17 en 24 % ten opzichte van 2022.
- De verbranding van hout zijn in 2023 ongeveer 30% lager dan in 2022. In 2022 zagen we nog een stijging tot 10 % in vergelijking met 2021. De sterke afname van de energiecrisis en gunstig weer zorgden voor de daling.
Hoe pakken we dit aan?
Voor fijn stof afkomstig van verbranding zijn vooral die maatregelen belangrijk die de uitstoot van fijn stof door de huishoudens (houtverbranding) en door het wegverkeer verminderen.
- In samenwerking met de sector werd een Green Deal huishoudelijke houtverwarming afgesloten om de uitstoot door houtverbranding te verlagen. Deze werd beëindigd in oktober 2022 (naar de resultaten).
- In het vervolgtraject op de Green Deal werden bijkomende maatregelen voorbereid waarbij vooral ingezet werd op de uitfasering van de oudere en meest vervuilende houtkachels en open haarden.
- Voor het stoken van hout zijn er een aantal regels en adviezen.
- Bij het wegverkeer focussen de maatregelen op een modale verschuiving, minder kilometers over de weg en een vergroening van de vloot (zie indicatoren samenstelling wagenpark en activiteiten wegverkeer).
Een volledig overzicht van de maatregelen voor een betere luchtkwaliteit in Vlaanderen vind je in het Vlaams Luchtbeleidsplan 2030. Een bespreking van de voortgang van de maatregelen staat in het voortgangsrapport over het luchtbeleidsplan 2030.
