Concentratie fijn stof (PM₁₀) in de omgevingslucht
- PM₁₀-stofdeeltjes zijn kleiner dan 10 µm (= 0,01 mm). Er zijn veel verschillende deeltjes qua grootte en samenstelling. Stofdeeltjes worden ofwel rechtstreeks uitgestoten (primair stof) ofwel ontstaan ze in de atmosfeer (secundair stof).
- Fijn stof is de belangrijkste polluent naar gezondheidsimpact onder meer door luchtweginfecties, astma, dichtslibben van bloedvaten en het veroorzaken van kanker.
- De Europese grenswaarden zijn overal gehaald in 2021.
- De in 2021 verstrengde WGO-advieswaarden voor bescherming van de gezondheid werden op alle meetplaatsen overschreden.
- Globaal is er een dalende trend, de laatste jaren zien we een schommelend verloop, na de daling in 2020 is er in 2021 opnieuw een lichte stijging.
- In 2021 werd de bevolking 2 keer geïnformeerd bij verhoogde concentraties.
Doelstellingen
| Naam | Doelstelling | Meetplaatsen die doelstelling halen in 2021 |
|---|---|---|
| Europese grenswaarde | Jaar: 40 µg/m³ |  40/40 |
| Dag: maximaal 35 dagen per jaar > 50 µg/m³ | 40/40 |
|
| WGO-advieswaarde | Jaar: 15 µg/m³ |  0/40 |
| Dag: maximaal 3 dagen per jaar > 45 µg/m³ | 1/40 |
|
| Vlaams luchtbeleidsplan | voldoen aan WGO-advieswaarden tegen 2050 | / |
Toestand in 2021
De Europese jaar- en daggrenswaarde voor PM₁₀ werd overal gehaald in 2021.
De WGO-advieswaarden werden bijna overal overschreden:
- de jaaradvieswaarde werd op alle meetplaatsen overschreden
- de dagadvieswaarde werd op 1 van de 40 meetplaatsen gehaald (op een landelijke meetplaats in de kuststreek)
In het Vlaams luchtbeleidsplan is het voldoen aan de WGO-advieswaarden opgenomen als langetermijndoelstelling
In 2021 lagen de gemeten PM₁₀-jaargemiddelden in Vlaanderen tussen 18 en 26 µg/m³.
- Het jaargemiddelde was het laagst op de landelijke meetplaats in Houtem en de stedelijke achtergrondmeetplaats in Hasselt.
- Het hoogste jaargemiddelde werd genoteerd op de meetplaats in het Baudelopark van Gent, waar er door de heraanleg van het park extra stofhinder was, en op de meetplaats in Rieme in de Gentse kanaalzone.
- Op de meetplaats in het Baudelopark noteerden we het grootste aantal verhoogde daggemiddelden: 30 dagen > 50 µg/m³ (EU) en 35 dagen > 45 µg/m³ (WGO).
Volgens de modelberekeningen werd geen enkele Vlaming blootgesteld aan PM10-concentraties hoger dan de Europese jaar- en daggrenswaarde:
- De hoogste gemodelleerde jaargemiddelden kwamen onder andere voor nabij Antwerpen en Gent en hun havengebieden
- Het model berekende de laagste jaargemiddelden in het zuiden van de provincies Vlaams-Brabant en Limburg
Wel werden bijna alle Vlamingen blootgesteld aan concentraties boven de WGO-advieswaarden voor PM10, zie hiervoor de indicator blootstelling en gezondheidseffecten van fijn stof.
- In 2021 werd de informatiefase 2 keer afgekondigd, het stookadvies 0 keer en de snelheidsbeperking 0 keer
Evolutie
Er was een dalende trend van de jaargemiddelden en van het aantal dagen met daggemiddelden hoger dan 50 µg/m³ in alle typegebieden in de periode 2000-2015, gevolgd door een schommelend verloop sinds 2016. In 2021 zien we op de meeste meetplaatsen een lichte stijging of een status-quo ten opzichte van 2020.
- De laagste concentraties meten we op de landelijke meetplaatsen.
- De verschillen tussen de typegebieden zijn in de loop der jaren verkleind
Hoe pakken we dit aan?
Maatregelen om de concentraties van fijn stof te verlagen, richten zich zowel op de uitstoot van primair fijn stof als op de uitstoot van de precursoren (=voorloperstoffen) van (secundair) fijn stof. Het grootste potentieel voor een daling van de fijnstofconcentratie situeert zich bij de landbouwsector (vooral daling ammoniakuitstoot, dit is een fijnstofprecursor) en de huishoudens (houtverbranding). Meer gedetailleerde info is te vinden bij de indicatoren uitstoot fijn stof (PM₁₀) en uitstoot fijnstofprecursoren (NH₃, SO₂ en NOₓ).
Meer informatie
- Waar liggen de meetplaatsen en welke concentraties werden er gemeten (2021)?
- Naar de actuele fijnstofwaarden, overschrijdingen en evolutie van jaargemiddelden en het aantal dagen met daggemiddelde PM₁₀-concentratie > 50 µg/m³ per meetplaats.
- Wat is het verschil tussen de Europese doelstellingen en de WGO-advieswaarden?
- Wat is het ATMO-Street-model?
- Hoe worden de concentraties van fijn stof gemeten?