Dioxines en PCB's in neervallend stof (depositie)
- Dioxines & furanen (samen 'dioxines' genoemd) en polychloorbifenylen (PCB's) zijn chemisch verwante, schadelijke stoffen die zich in de lucht binden aan stofdeeltjes, waarna ze kunnen neervallen op de bodem en op voedingsgewassen.
- Dioxines ontstaan bij onvolledige verbranding van organisch materiaal dat chloor bevat.
- PCB’s werden door de mens geproduceerd en hadden verschillende industriële toepassingen tot het productieverbod in de jaren tachtig. We vinden ze nog terug in schroot. PCB’s kunnen ook ontstaan bij verbrandingsprocessen.
- We drukken de depositiewaarden uit als de totale toxiciteit van het mengsel van 17 dioxines en 12 dioxineachtige PCB’s onder de vorm van toxische equivalenten (TEQ).
- We focussen op het meten in de nabijheid van schrootbedrijven met shredderinstallatie.
- Op 2 van de 6 meetplaatsen in woonzones en op alle meetplaatsen in agrarisch- of industriegebied is de drempelwaarde voor het jaargemiddelde overschreden in 2022. Op dezelfde meetplaatsen is ook de drempelwaarde voor het maandgemiddelde niet gehaald in 2022.
Gezondheidseffecten
Dioxines en PCB’s zijn stoffen die nauwelijks afbreken. Opname door de mens gebeurt via voeding. De gezondheidseffecten van dioxines en dioxine-achtige PCB's zijn immuunverstoring, defecten van de neurale ontwikkeling, verstoring van de hormonale huishouding en vruchtbaarheid. Zowel dioxines als PCB’s zijn geklasseerd als kankerverwekkend voor de mens.
Doelstellingen
| Naam | Drempelwaarde | Meetplaatsen die de doelstelling halen in 2022 |
|---|---|---|
| VMM-jaardrempelwaarde | 8,2 pg TEQWGO1998/(m².dag) |  0/1 (agrarisch) 4/6 (woonzone) 0/6 (industriegebied) |
| VMM-maanddrempelwaarde | 21 pg TEQWGO1998/(m².dag) | 0/1 (agrarisch) 4/6 (woonzone) 0/6 (industriegebied) |
De VMM-drempelwaarden zijn niet in VLAREM opgenomen en zijn gebaseerd op een Europese advieswaarde voor orale inname van 14 pg TEQWGO1998/(kg lichaamsgewicht.week). In 2018 verlaagde het Europese Voedselagentschap de maximale wekelijkse inname naar 2 pg TEQWGO2005/(kg lichaamsgewicht.week). De VMM-drempelwaarden houden hier nog geen rekening mee; ze worden momenteel herzien. De toetsing aan de jaardrempelwaarde is indicatief.
Toestand in 2022
In 2022 mat de VMM in samenwerking met Afdeling Handhaving van Departement Omgeving op 13 meetplaatsen dioxines en dioxineachtige PCB's, op 7 meetplaatsen ook merker-PCB's en PCB-11. De focus ligt op meten in de nabijheid van schrootbedrijven met een shredderinstallatie.
- In 2 woonzones (Beerse en Willebroek) van de 6 en in het agrarisch gebied (Wielsbeke) lag de maandgemiddelde depositie gedurende één of meerdere stalen hoger dan de drempelwaarde
- Op dezelfde meetlocaties werd ook de jaargemiddelde drempelwaarde overschreden.
Bij de locaties in woonzone en agrarisch gebied:
- De hoogste maandgemiddelde depositiewaarde (79,6 pg TEQWGO1998/(m².dag)) werd gemeten in Willebroek.
- Het hoogste jaargemiddelde (39,1 pg TEQWGO1998/(m².dag)) vonden we ook terug in Willebroek.
- Overschrijdingen van de drempelwaarden kwamen meestal door verhoogde PCB-depositiewaarden.
Op 6 industriële meetplaatsen mat de VMM ook dioxines en dioxineachtige PCB's. Hier is alleen een indicatieve toetsing mogelijk:
- Bijna alle maandgemiddelde depositiewaarden lagen hoger dan de drempelwaarde.
- De jaargemiddelde drempelwaarde werd op alle 6 locaties overschreden.
Evolutie
De deposities van dioxines en dioxineachtige PCB's schommelden voor een aantal meetplaatsen sterk in de loop van het jaar en doorheen de tijd.
In Genk en Zutendaal:
- Schommelende deposities voor Genk-woonzone, in 2022 opnieuw onder de jaargemiddelde drempelwaarde.
- Globaal dalende trend sinds 2016 voor Genk-industrie en sinds 2020 voor Zutendaal-industrie.
- Depositiewaarden in Genk-industrie en Zutendaal-industrie bij hoogste waarden in industriegebied.
- Meetlocaties liggen in de nabijheid van het ferrobedrijf Aperam (Genk) en de shredderbedrijven Stevens Recycling (Genk) en Euregio Recycling Belgium (Zutendaal).
In Menen:
- Dalende trend in woonzone, eerder schommelend verloop op industriële locatie.
- Hogere depositiewaarden op industriële locatie dan in woonzone.
- Meetlocaties liggen in de nabijheid van het shredderbedrijf Galloo.
In Willebroek:
- Stabiele deposities, verhoogd jaargemiddelde in 2019.
- Locatie met de hoogste depositiewaarden in woonzone.
- Meetlocatie ligt in de nabijheid van het shredderbedrijf Belgian Scrap Terminal.
In Beerse en Zelzate (vanaf 2022 verplaatst naar Rieme):
- Stabiele deposities tussen 2014 en 2022.
- Meetlocaties liggen in de nabijheid van het recyclagebedrijf Metallo Belgium (Beerse) en het staalbedrijf ArcelorMittal (Zelzate/Rieme).
In Wielsbeke:
- Verhoogd jaargemiddelde in 2021, in 2022 zien we opnieuw een daling.
- Meetlocatie ligt in de nabijheid van het spaanderplaatbedrijf Unilin Panels.
In Gent, Beveren-Kallo en Oostende:
- Hier meet de VMM sinds 2021 dioxines en dioxineachtige PCB's en is indicatieve toetsing mogelijk.
- Meetlocaties liggen in de nabijheid van de shredderbedrijven Retra (Gent), Belgian Scrap Terminal (Beveren-Kallo) en AIM Recycling (Oostende).
Hoe pakken we dit aan?
Er is een werkgroep dioxines & PCB's samengesteld. VMM werkt hierin samen met Departement Omgeving (Handhaving, GOP, VPO), Departement Zorg, OVAM en FAVV. De werkgroep formuleerde verschillende maatregelen in de directe omgeving van schrootbedrijven met shredders om de blootstelling aan dioxines & PCB's via verspreiding van lucht verder te verminderen. De Vlaamse Regering keurde het 'Actieplan Dioxines/PCB's' goed (17 november 2023) met o.a. onderstaande maatregelen:
- Afleiden van een hanteerbare en geactualiseerde toetsingswaarde voor PCB's & dioxines in depositie.
- Uitbreiding van de monitoring van de depositie van dioxines & PCB's in samenwerking met de bedrijven en de sectorfederatie DENUO.
- Verder inzetten op emissiereductie bij schrootbedrijven met shredder, door o.a. de herziening van de BBT-studie schrootverwerking en sloperij en een opvolgingsplicht in de vergunningen van de schrootbedrijven met shredder.
- Opvolgen van de Waalse humane biomonitoringsmeetcampagne nabij schrootbedrijven met shredders.
Meer informatie