Dioxines en PCB's in neervallend stof (depositie)
- Dioxines en polychloorbifenylen (PCB's) zijn chemisch verwante, schadelijke stoffen die zich in de lucht binden aan stofdeeltjes, waarna ze kunnen neervallen op de bodem en op voedingsgewassen.
- Dioxines ontstaan bij onvolledige verbranding van organisch materiaal dat chloor bevat.
- PCB’s werden door de mens geproduceerd en hadden verschillende industriële toepassingen tot het productieverbod in de jaren tachtig. We vinden ze nog terug in schroot. PCB’s kunnen ook ontstaan bij verbrandingsprocessen.
- We drukken de depositiewaarden uit als de totale toxiciteit van het mengsel van 17 dioxines en 12 dioxineachtige PCB’s onder de vorm van toxische equivalenten (TEQ).
- We focussen op het meten in de nabijheid van schrootbedrijven met shredderinstallatie.
- Op 3 van de 6 meetplaatsen in woonzones en op alle meetplaatsen in agrarisch- of industriegebied is de drempelwaarde voor het jaargemiddelde overschreden in 2021. Op een aantal meetplaatsen is ook de drempelwaarde voor het maandgemiddelde niet gehaald in 2021.
- Deze overschrijdingen komen meestal door verhoogde PCB-depositiewaarden.
- De deposities van dioxines en PCB’s schommelden voor een aantal meetplaatsen sterk in de loop van het jaar en doorheen de tijd.
Gezondheidseffecten
Dioxines en PCB’s zijn stoffen die nauwelijks afbreken. Opname door de mens gebeurt via voeding. De gezondheidseffecten van dioxines en dioxine-achtige PCB's zijn immuunverstoring, defecten van de neurale ontwikkeling, verstoring van de hormonale huishouding en vruchtbaarheid. Zowel dioxines als PCB’s zijn geklasseerd als kankerverwekkend voor de mens.
Doelstellingen
Er bestaan geen wettelijke normen voor de depositie van dioxines of PCB's. Er werden wel adviezen geformuleerd voor de maximale wekelijkse inname per kg lichaamsgewicht voor de som van 17 dioxines en 12 dioxineachtige PCB’s. De VMM liet berekenen welke depositiewaarde per maand en per jaar overeenstemt met het Europese advies. De VMM toetst de deposities gemeten in agrarische gebieden en woonzones aan deze drempelwaarden. Voor industriële locaties is alleen een indicatieve toetsing mogelijk.
| Naam | Drempelwaarde |
|---|---|
| Europese advieswaarde* | 14 pg TEQ /(kg lichaamsgewicht.week) |
| WGO-advieswaarde | 7 à 28 pg TEQ /(kg lichaamsgewicht.week) |
| VMM-drempelwaarde |
|
*In 2018 verlaagde het Europese Voedselagentschap de maximale wekelijkse inname naar 2 pg TEQ/(kg lichaamsgewicht.week). De VMM-drempelwaarden houden hier nog geen rekening mee.
Toestand in 2021
In 2021 mat de VMM in samenwerking met Afdeling Handhaving van Departement Omgeving op 13 meetplaatsen dioxines en dioxineachtige PCB’s, op 6 meetplaatsen ook merker-PCB’s en PCB-11. Er lagen 6 locaties in een woonzone, 1 locatie in agrarisch gebied en 6 locaties in industriegebied. De focus ligt op meten in de nabijheid van schrootbedrijven. De VMM neemt 4 tot 6 maandstalen per jaar.
- In 2 woonzones (Genk en Willebroek) en in agrarisch gebied (Wielsbeke) lag de maandgemiddelde depositie gedurende één of twee stalen hoger dan de drempelwaarde
- In 3 woonzones (Genk, Menen en Willebroek) en in agrarisch gebied (Wielsbeke) werd de jaargemiddelde drempelwaarde overschreden.
- De VMM meet op geen enkele meetplaats het hele jaar door, waardoor de toetsing aan de jaargemiddelde drempelwaarde indicatief is.
Bij de locaties in woonzone en agrarisch gebied:
- De hoogste maandgemiddeldedepositiewaarde (123,8 pg TEQ /(m².dag)) werd gemeten in Willebroek.
- Het hoogste jaargemiddelde (34,8 pg TEQ /(m².dag)) vonden we ook terug in Willebroek.
- Overschrijdingen van de drempelwaarden kwamen meestal door verhoogde PCB-depositiewaarden
Op 6 industriële meetplaatsen mat de VMM ook dioxines en dioxineachtige PCB’s. Hier is alleen een indicatieve toetsing mogelijk:
- Bijna alle maandgemiddelde depositiewaarden lagen hoger dan de drempelwaarde.
- De jaargemiddelde drempelwaarde werd op alle 6 locaties overschreden.
Evolutie
De deposities van dioxines en dioxineachtige PCB’s schommelden voor een aantal meetplaatsen sterk in de loop van het jaar en doorheen de tijd.
In Genk en Zutendaal:
- Schommelende deposities voor Genk-woonzone, sinds 2021 opnieuw boven de jaargemiddelde drempelwaarde.
- Globaal dalende trend sinds 2016 voor Genk-industrie.
- Depositiewaarden in Zutendaal bij hoogste waarden in industriegebied.
- Meetlocaties liggen in de nabijheid van het ferrobedrijf Aperam (Genk) en de schrootbedrijven Stevens Recycling (Genk) en Euregio Recycling Belgium (Zutendaal).
In Menen:
- Dalende trend in woonzone, eerder schommelend verloop op industriële locatie.
- Hogere depositiewaarden op industriële locatie dan in woonzone.
- Meetlocaties liggen in de nabijheid van het schrootbedrijf Galloo.
In Willebroek:
- Stabiele deposities, verhoogd jaargemiddelde in 2019.
- Locatie met een van hoogste depositiewaarden in woonzone.
- Meetlocatie ligt in de nabijheid van het schrootbedrijf Belgian Scrap Terminal.
In Beerse en Zelzate:
- Stabiele deposities tussen 2014 en 2021.
- Meetlocaties liggen in de nabijheid van het recyclagebedrijf Metallo Belgium (Beerse) en het staalbedrijf ArcelorMittal (Zelzate).
In Oostrozebeke en Wielsbeke:
- Stabiele jaargemiddelden sinds 2018, jaargemiddelde in Wielsbeke wel verhoogd t.o.v. 2020.
- Meetlocaties liggen in de nabijheid van vestigingen van het spaanderplaatbedrijf Unilin Panels.
In Gent, Beveren-Kallo en Oostende:
- Hier meet de VMM sinds 2021 dioxines en dioxineachtige PCB’s en is indicatieve toetsing mogelijk.
- Meetlocaties liggen in de nabijheid van de bedrijven Retra (Gent), Belgian Scrap Terminal (Beveren-Kallo) en AIM Recycling (Oostende).
Hoe pakken we dit aan?
Zowel bij de industrie als de huishoudens (houtstook) is er potentieel om de uitstoot van dioxines te verminderen:
- Door de milieuwetgeving en vergunningsvoorwaarden aan te passen volgens de laatste stand van de techniek kunnen we een lagere uitstoot krijgen bij de industrie.
- In samenwerking met de sector huishoudens werd een Green Deal huishoudelijke houtverwarming afgesloten om de uitstoot door houtverbranding te verlagen (zie indicator uitstoot dioxines door de huishoudens).
Een volledig overzicht van de maatregelen voor een betere luchtkwaliteit in Vlaanderen vind je in het Vlaams Luchtbeleidsplan 2030. Een bespreking van de voortgang van de maatregelen staat in het voortgangsrapport over het luchtbeleidsplan 2030.
Meer informatie