Dioxines en PCB's in neervallend stof (depositie)
- dioxines en polychloorbifenylen (PCB's) zijn chemisch verwante, schadelijke stoffen die zich in de lucht binden aan stofdeeltjes, waarna deze kunnen neervallen op de bodem en op voedingsgewassen
- dioxines ontstaan bij onvolledige verbranding van organisch materiaal dat chloor bevat
- PCB’s werden door de mens geproduceerd en hadden diverse industriële toepassingen tot het productieverbod in de jaren tachtig. We vinden ze nog terug in schroot. PCB’s kunnen ook ontstaan bij verbrandingsprocessen.
- we drukken de depositiewaarden uit als de totale toxiciteit van het mengsel van 17 dioxines en 12 PCB’s onder de vorm van toxische equivalenten (TEQ)
- op een aantal meetplaatsen in woonzones is de drempelwaarde voor het maand- en/of jaargemiddelde niet gehaald in 2020
- deze overschrijdingen waren meestal te wijten aan verhoogde PCB-depositiewaarden
- de deposities van dioxines en PCB’s schommelden voor een aantal meetplaatsen sterk in de loop van het jaar en doorheen de tijd
Doelstellingen
Er bestaan geen wettelijke normen voor de depositie van dioxines of PCB's. Er werden wel adviezen geformuleerd voor de maximale wekelijkse inname per kg lichaamsgewicht, dit voor de som van 17 dioxines en 12 PCB’s. De VMM liet berekenen welke depositiewaarde per maand en per jaar overeenstemt met het Europese advies. De VMM toetst alleen de deposities gemeten in landbouwgebieden en woonzones aan deze drempelwaarden. Een indicatieve toetsing is mogelijk voor industriële locaties waar zowel dioxines als PCB’s gemeten worden.
| Naam | Drempelwaarde |
|---|---|
| Europese advieswaarde* | 14 pg TEQ /(kg lichaamsgewicht.week) |
| WGO-advieswaarde | 7 à 28 pg TEQ /(kg lichaamsgewicht.week) |
| VMM-drempelwaarde |
|
*In 2018 verlaagde het Europese Voedselagentschap de maximale wekelijkse inname naar 2 pg TEQ /(kg lichaamsgewicht.week). De VMM-drempelwaarden houden hier nog geen rekening mee.
Toestand in 2020
In 2020 mat de VMM op 16 meetplaatsen dioxines en PCB’s, op 3 meetplaatsen enkel PCB’s. Er lagen 3 locaties in agrarisch gebied, 7 locaties in een woonzone en 6 locaties in industriegebied. Focus ligt op meten in de nabijheid van schrootbedrijven.
- in 2 woonzones (Menen en Willebroek) lag de maandgemiddelde depositie gedurende één of meer maanden hoger dan de drempelwaarde
- in 4 woonzones (Beerse, Menen, Oostrozebeke en Willebroek) waar de VMM minstens 3 maandstalen verzamelde werd de jaargemiddelde drempelwaarde overschreden.
- de VMM meet op geen enkele meetplaats jaarrond, waardoor de toetsing aan het jaargemiddelde slechts indicatief is
- de hoogst depositiewaarde (109,2 pg TEQ /(m².dag)) werd gemeten in Willebroek
- overschrijdingen van de drempelwaarde waren meestal te wijten aan verhoogde PCB-depositiewaarden
- het hoogste jaargemiddelde (46,9 pg TEQ /(m².dag)) vonden we terug in Willebroek, met een aandeel PCB’s van 70%
Op 3 van de 6 industriële meetplaatsen (Genk, Menen en Zutendaal) mat de VMM dioxines en PCB’s. Hierdoor is een indicatieve toetsing mogelijk.
- in Genk lagen bijna alle maandgemiddelde depositiewaarden hoger dan de drempelwaarde
- de jaargemiddelde drempelwaarde werd op de 3 locaties overschreden
Evolutie
De deposities van dioxines en PCB’s schommelden voor een aantal meetplaatsen sterk in de loop van het jaar en doorheen de tijd.
In Genk en Zutendaal:
- stabiele deposities voor Genk-woonzone, sinds 2018 onder de jaargemiddelde drempelwaarde
- globaal dalende trend sinds 2016 voor Genk-industrie
- jaargemiddelden van 2020 in Genk en Zutendaal hoger dan in 2019
- meetlocaties liggen in de nabijheid van het ferrobedrijf Aperam (Genk) en de schrootbedrijven Stevens Recycling (Genk) en Euregio Recycling Belgium (Zutendaal)
In Menen:
- dalende trend in woonzone, eerder schommelend verloop op industriële locatie
- hogere depositiewaarden op industriële locatie dan in woonzone
- meetlocaties liggen in de nabijheid van het schrootbedrijf Galloo
In Willebroek:
- stabiele deposities, verhoogd jaargemiddelde in 2019
- locatie met één van hoogste depositiewaarden in woonzone
- meetlocatie ligt in de nabijheid van het schrootbedrijf Belgian Scrap Terminal
In Beerse en Zelzate:
- stabiele deposities tussen 2014 en 2020
- meetlocaties liggen in de nabijheid van het recyclagebedrijf Metallo Belgium (Beerse) en het staalbedrijf ArcelorMittal (Zelzate)
In Meulebeke, Oostrozebeke en Wielsbeke:
- stabiele jaargemiddelden sinds 2018
- meetlocaties liggen in de nabijheid van het schrootbedrijf Depla (Meulebeke) en vestigingen van het spaanderplaatbedrijf Unilin Panels (Oostrozebeke en Wielsbeke)
Hoe pakken we dit aan?
Zowel bij de industrie als de huishoudens (houtstook) is er potentieel om de uitstoot van dioxines te verminderen:
- een lagere uitstoot door de industrie kan bekomen worden door aanpassing van de milieuwetgeving en vergunningsvoorwaarden volgens de laatste stand der techniek
- in samenwerking met de sector huishoudens werd een Green Deal huishoudelijke houtverwarming afgesloten om de uitstoot door houtverbranding te verlagen (zie indicator uitstoot dioxines door de huishoudens).
Een volledig overzicht van de maatregelen voor de verbetering van de luchtkwaliteit in Vlaanderen vind je in het Vlaams Luchtbeleidsplan 2030. Een bespreking van de voortgang van de maatregelen is terug te vinden in het voortgangsrapport over het luchtbeleidsplan 2030.
Meer informatie