Indicatoren als toetssteen
Een indicator geeft door een score een beeld van een bepaald aspect van het beheer van afvalwater. Zo kan je in een oogopslag een idee vormen van het beheer van de afvalwatersanering. De berekening van deze scores of indicatorwaarden gebeurt op basis van objectieve meetgegevens.
Eens je afvalwater in de riool terecht komt, geef je het in handen van twee instanties:
- Eerst is er de gemeente (of een rioolbeheerder aangesteld door de gemeente) die het gemeentelijke rioleringsnetwerk onder haar hoede heeft. Ze staat in voor de fijnmazige inzameling van het huishoudelijke afvalwater.
- Vervolgens is er Aquafin dat, in opdracht van het Vlaamse gewest, het gewestelijke of bovengemeentelijke netwerk van hoofdriolen (collectoren), pompstations, persleidingen en rioolwaterzuiveringsinstallaties beheert.
Analoog met deze opdeling spreken we dan ook van gemeentelijke en bovengemeentelijke indicatoren.
Gemeentelijke indicatoren
Vier indicatoren geven per gemeente een beeld van het beheer van het gemeentelijke rioleringsstelsel:
- Indicator 1 geeft een waardering aan de correcte inzameling van het afvalwater van huishoudens en bedrijven (bv. door riolering te ontwerpen volgens de actuele rioleringsrichtlijnen).
- Indicator 2 geeft een cijfer aan de inspanningen van de gemeente (of rioolbeheerder) om uitsluitend afvalwater in te zamelen en om dus zo veel mogelijk regenwater, en ander niet-verontreinigd water uit de riolering te weren (bv. door het aanleggen van gescheiden riolering).
- Indicator 3 waardeert de dienstverlening van de gemeente aan haar klanten (bv. de burger die een aansluiting op het riool vraagt of een klacht heeft over de riolering in zijn straat) en de mate waarin de gemeente alle nuttige gegevens over riolering bijhoudt.
- Indicator 4 geeft een beeld van de inspanningen van de gemeente om ook de individuele zuivering uit te bouwen (IBA of individuele behandeling afvalwater), waar de aanleg van riolering te duur zou zijn. Ook de handhaving van de milieuvergunningen van kleine bedrijven valt onder indicator 4.
Hoe beoordelen we de gemeenten?
Om deze vier indicatoren jaarlijks te berekenen, vullen de gemeentelijke rioolbeheerders een online vragenlijst in. De VMM vult op voorhand reeds gekende gegevens in, zoals bv. de gemeentelijke uitvoeringsgraad.
In 2017 ontving de VMM van 305 gemeenten een ingevulde vragenlijst over de situatie in 2016. Via de web-toepassing van de gemeentelijke rapportering ontvangen de gemeentelijke rioolbeheerders een terugkoppeling over de eigen scores in een individuele resultatenfiche. Naast de scores worden in deze individuele rapporten ook gegevens over het bovengemeentelijke deel overgemaakt, evenals andere informatie die voor de gemeenten relevant is, waaronder de lokale waterkwaliteit. Want een betere waterkwaliteit is natuurlijk het ultieme doel.
De antwoorden van elke deelnemende gemeente (of rioolbeheerder) op de vragenlijst in combinatie met de eigen cijfers van de VMM geven een waarde voor elk van de vier indicatoren en een globale of gemiddelde waarde.
Per indicator en globaal komt de gemeente volgens de behaalde score in één van drie categorieën terecht:
- “Een tandje bijsteken”: score tussen 0 en 50%.
- “Op de goede weg”: score tussen 50 en 100%.
- “Voortrekker”: score tussen 100 en 150%
Onderstaande grafiek toont de gemiddelde score voor Vlaanderen van de gemeentelijke performantie-indicatoren voor de jaren 2013 tot en met 2016. Een belangrijke vaststelling is dat de gemiddelde totale score en de gemiddelde deelscore per indicator telkens licht gestegen is ten opzichte van de score in de vorige bevraging. Enkel voor indicator 2 zien we een status quo.
Bovengemeentelijke indicatoren
Vijf indicatoren geven per zuiveringsgebied een beeld van het beheer van de gewestelijke saneringsinfrastructuur door Aquafin in het afgelopen jaar. Een zuiveringsgebied is het gebied waarbinnen alle riolen naar één zelfde rioolwaterzuiveringsinstallatie afvoeren.
- Indicator 1: beoordeelt of de rioolwaterzuiveringsinstallatie genoeg afvalwater behandelt.
- Indicator 2: becijfert hoe goed de rioolwaterzuiveringsinstallatie haar milieuvergunning respecteert.
- Indicator 3: geeft aan of de grotere bovengemeentelijke pompstations voldoende afvalwater verpompen naar de rioolwaterzuiveringsinstallatie.
- Indicator 4: toetst de werking van de overstorten in het zuiveringsgebied aan de ontwerprichtlijnen.
- Indicator 5: beoordeelt de aanpak van onverwachte gebeurtenissen (incidenten) die een invloed kunnen hebben op de goede werking van de zuiveringsinfrastructuur, en ook de aanlevering van de nodige gegevens (bv. verpompte debieten) om de indicatoren te berekenen.
Om de bovengemeentelijke indicatoren jaarlijks te berekenen gebruikt VMM eigen meetgegevens zoals die van het meetnet overstorten en van het afvalwatermeetnet . Andere cijfergegevens komen ook van Aquafin zelf.
Hoe functioneert mijn zuiveringsgebied?
Voor alle grote zuiveringsgebieden, met meer dan 10.000 aangesloten inwoners, en van nog een aantal andere zijn de bovengemeentelijke indicatoren berekend. Dit betekent dat het beheer van meer dan 96% van de totale vuilvracht in Vlaanderen op deze manier in beeld komt.
Een overzichtsplan (“synoptisch plan”) is beschikbaar per gebied met de belangrijkste onderdelen (collectoren, opvoergemaal, zuiveringsinstallatie, pompstations, overstorten) symbolisch weergegeven.
Hieronder zie je een voorbeeld van synoptisch plan voor het zuiveringsgebied Hasselt.
