Broeikasgasemissies per sector (1990-2020)

Helft uitstoot afkomstig van industrie en energie(productie): 51 % in 2020.
Vooral energie(productie), industrie en huishoudens doen uitstoot sinds 2005 dalen.
De totale uitstoot daalde met 23,3 % sinds 2005.

Laatst bijgewerkt: juni 2022

Actualisatie:

Evolutie

Industrie – uitstoot daalt met 19,5 % sinds 2005

De uitstoot daalde van 23,8 Mton CO₂-eq in 2005 naar 20,4 Mton CO₂-eq in 2019.
Onder invloed van de COVID-19-crisis viel de economische activiteit in Vlaanderen terug met 4,0 % in 2020. De broeikasgasuitstoot van de industrie viel dat laatste jaar zelfs terug met 6,1 % tot 19,2 Mton CO₂-eq. Belangrijke factor hierbij was het tijdelijk stilleggen van een hoogoven (ijzer- & staalproductie) voor onderhoud.
Tussen midden jaren ‘90 en 2009 (een jaar met zeer lage emissies omwille van de economische crisis) wist de industrie in Vlaanderen haar emissies gestaag te reduceren. Deze afname kan het gevolg zijn van verbeteringen in energie-efficiëntie onder invloed van het Europees emissiehandelssysteem en de energieconvenanten met de Vlaamse overheid, maar ook een verplaatsing van industriële activiteiten naar andere landen kan de daling verklaren.
De uitstoot van F-gassen piekte in 2018. Maar door de inspanningen om het gebruik van F-gassen af te bouwen en specifieke emissies te reduceren, slaagde de industrie erin haar F-gasuitstoot met 39 % terug te dringen op 2 jaar tijd.
De laatste jaren – tot voor COVID-19 – schommelde de uitstoot van de industrie rond 21 Mton CO₂-eq, en ook het aandeel van de industrie in de totale broeikasgasuitstoot blijft rond de 27 % hangen.

Energie – uitstoot daalde met 36,3 % sinds 2005

In 2004 werd het emissiereductiepad ingezet, initieel met kleine stapjes. Na 2010 versnelde de emissiereductie even tot 2014, waarbij de uitstoot met gemiddeld 1,3 Mton CO₂-eq per jaar afnam. Sinds 2015 blijven de emissies gerelateerd aan de productie, omvorming en verdeling van energie (vnl. elektriciteitscentrales en petroleumraffinaderijen) schommelen rond 18 Mton CO₂-eq per jaar. Enige uitzondering hierop vormt 2020 met een uitstoot van 15,7 Mton CO₂-eq. Dat jaar speelt o.a. het stilleggen van een hoogoven (ijzer- en staalproductie) voor onderhoud, waardoor minder stroom werd geproduceerd op basis van hoogovengas (met relatief hoge CO₂-uitstoot). Ook leidde de terugval in petroleumraffinage onder invloed van gedaalde transportstromen tijdens de COVID-crisis, tot een fors gedaalde CO₂-uitstoot (-14 %) in de raffinaderijen in 2020.
De daling van de uitstoot sinds 2004 was het resultaat van de sluiting van enkele elektriciteitscentrales op fossiele brandstoffen (vnl. deze op steenkool), de uitbouw van hernieuwbare energieproductie voor elektriciteit en warmte, en een verbetering van de energie-efficiëntie.
Het aandeel van de energieproductie in de Vlaamse uitstoot daalde van 28 % in 1990 naar 23 % in 2020. In deze periode namen de broeikasgasemissies in de sector energie dus sterker af dan in de andere sectoren.
Afvalverbranding met energierecuperatie (stroom- en/of warmteproductie) wordt mee onder de energiesector beschouwd.

Huishoudens en handel & diensten – uitstoot daalt met 31,4 % en 14,8 % sinds 2005

De uitstoot van deze 2 sectoren is bijna volledig toe te schrijven aan verwarming van gebouwen en dus zeer afhankelijk van de buitentemperatuur. Zo is er een lagere uitstoot in jaren met zachte winters (2011 en 2014) en een hogere uitstoot bij strenge winters (2010, 2013).
2020 had op één jaar (nl. 2014) na de zachtste wintermaanden. Het aantal graaddagen (een ruwe benadering voor de verwarmingsbehoefte in gebouwen op basis van de buitentemperatuur) lag er 16,4 % lager dan in referentiejaar 2005.
Dat de huishoudens erin slagen de uitstoot dubbel zo veel terug te dringen als het verschil in graaddagen, kan toegeschreven worden aan de inzet van energiebesparende maatregelen (bv. premies voor dakisolatie en instellen van bouwvoorschriften) en de overstap naar meer hernieuwbare energiebronnen (bv. premies voor zonneboilers en warmtepompen).
Ook bij handel & diensten gebeuren inspanningen om het gebruik van fossiele energiebronnen en de bijhorende broeikasgasuitstoot terug te dringen. Het effect van die maatregelen laat toe het gros van de economische groei in die sector op te vangen, maar lijkt nog onvoldoende om ook bij koudere winters te leiden tot een structurele daling van de uitstoot.

Transport – uitstoot broeikasgassen blijft schommelen rond niveau 2005

De broeikasgasemissies van transport blijken al sinds 2005 te schommelen rond 16,5 Mton CO₂-eq (16,2 in 2019).
Opmerkelijke uitzondering was 2020, waar de uitstoot beperkt bleef tot 13,6 Mton CO₂-eq door zowel een terugval in de economische activiteit dat jaar (goederentransport) als door allerlei omgangsbeperkingen en verplichtingen rond quarantaine en thuiswerk door COVID-19 (personenvervoer).
Het aandeel van transport steeg van 15 % in 1990, naar 18 % in 2005 en zelfs naar 21 % in 2019. In 2020 was er een terugval naar 20 %.
Maatregelen in deze sector zoals de aangescherpte uitstootnormen voor nieuw verkochte personenvoertuigen, het rekeningrijden voor goederentransport en de bijmenging van biobrandstoffen, slagen er sinds 2009 in om het effect van stijgende transportstromen op te vangen. Voor een echte kentering naar netto uitstootreductie blijft het echter afwachten hoe de emissies zullen evolueren na afloop van de COVID-19-periode, en op de impact van een verhoogde elektrificatie van het wagenpark.

Landbouw (exclusief veranderingen in landgebruik of het zogenaamde 'LULUCF') – uitstoot stijgt met 6 % sinds 2005

Na een eerdere daling, neemt de uitstoot van de landbouw jaarlijks weer gestaag toe sinds een tiental jaren.
Zo daalde ook het aandeel van de landbouwsector in de Vlaamse uitstoot van 10,1 % in 1990 naar 7,7 % in 2005, om erna weer te stijgen naar 10,7 % in 2020.
De landbouw is de enige sector waar de absolute emissies in 2020 hoger lagen dan in 2005: +6 %.
Belangrijkste bron van die toename blijkt de veeteelt: spijsvertering en mestopslag bij runderen.
Daarnaast steeg de uitstoot sinds 2008 ook door een toename van het aantal WKK-eenheden in eigen beheer, met verschuiving van emissies van de energiesector (elektriciteitsproductie) naar de landbouw (glastuinbouw) tot gevolg.

Afval – uitstoot teruggedrongen met 32 % sinds 2005

De emissies gerelateerd aan afvalverwerking (zonder energierecuperatie) en afvalwaterbehandeling kenden al een belangrijke daling voordien, maar konden ook tussen 2005 en 2020 nog met bijna een derde verminderd worden.
Grootste drijfveren hier waren een stortverbod aangevuld met de verplichting om vrijkomende gassen (methaan) maximaal nuttig aan te wenden voor energierecuperatie.
Belangrijk aandachtspunt voor de komende jaren is het onbedoeld vrijkomen van gassen met een hoog opwarmend vermogen, vooral uit afgedankte koel- en airco-installaties. Hun aandeel in de uitstoot van deze sector nam toe van 3 % in 2005 naar 41 % in 2020.

Gevolgen

De klimaatverandering die we wereldwijd sinds 1850 waarnemen, is onmiskenbaar mede toe te schrijven aan menselijke activiteiten die de concentratie van broeikasgassen in de atmosfeer verhogen: voornamelijk het gebruik van fossiele brandstoffen en ontbossing. Die activiteiten gaan immers gepaard met een netto uitstoot van broeikasgassen in de atmosfeer.

Hoe pakken we dit aan?

De maatregelen waarmee Vlaanderen de emissies van de niet-ETS fractie** wil terugdringen tegen 2020, 2030 en 2050 worden respectievelijk beschreven in:

het Vlaams Klimaatbeleidsplan 2013-2020,
het Vlaams Energie- en Klimaatplan 2021-2030 en de Visienota Bijkomende Maatregelen VEKP,
de Vlaamse Klimaatstrategie 2050.

Het beleid ter reductie van de ETS-fractie* wordt volledig op Europees niveau uitgestippeld.

* ETS-emissies: emissies die onder het Europees emissiehandelssysteem (ETS) vallen. Het betreft het gros van de emissiebronnen uit de sectoren energie en industrie. Hiervoor gelden enkel doelstellingen op het geheel van de EU.

** Niet-ETS-emissies: alle emissies die niet onder het ETS vallen. Het betreft vooral emissies afkomstig van transport, huishoudens, handel & diensten en landbouw. Enkel voor deze fractie werden de EU-wijde doelstellingen verder verdeeld over de lidstaten, en binnen België ook verder over de drie gewesten.