PFAS in zwevend stof in Zwijndrecht en Antwerpen-Linkeroever

Gezondheidseffecten

Opname van PFAS gebeurt vooral via voeding, drinkwater en stofingestie. Het belang van opname via de lucht wordt momenteel onderzocht. Eens opgenomen in het lichaam kan PFAS zich accumuleren en op lange termijn:

• De immuniteit, hormoonbalans en/of leverfunctie verstoren;
• Het risico op kanker, obesitas en/of schildklieraandoeningen verhogen; en/of
• Zorgen voor vruchtbaarheidsproblemen en problemen bij de ontwikkeling van het ongeboren kind.

Doelstellingen

Voor de evaluatie van PFAS in lucht bestaat momenteel geen wettelijk toetsingskader. Ook het gezondheidskundig toetsingskader ontbreekt. Er bestaat wel een tijdelijke toetsingswaarde voor de som van 4 PFAS-verbindingen die is gebaseerd op de gezondheidskundige advieswaarde van de EFSA over de TWI-aarde voor orale blootstelling uit 2020.

* Voor de som van 4 PFAS-verbindingen: PFOS, PFOA, PFNA en PFHxS

Toestand

In 2022 werd PFAS in zwevend stof gemeten op zes locaties.

• Op geen enkele locatie overschreed het jaargemiddelde het tijdelijk toetsingskader.
• De hoogste concentraties werden doorgaans gemeten aan de Neerstraat in Zwijndrecht.
• Op alle locaties was PFOS de meest voorkomende verbinding gevolgd door PFOA en PFOSA(A)-varianten, en in mindere mate PFBA en HFPO-DA.

Hoe pakken we het aan?

Nadat er verhoogde PFAS-waarden werden vastgesteld in Zwijndrecht en omgeving (bv. in bloed), besliste de Vlaamse Regering in juni 2021 om deze PFAS-problematiek in kaart te brengen en het nodige te doen om de gezondheidsrisco's in te perken.

• De productieprocessen van 3M die PFAS zouden kunnen uitstoten in de lucht werden tijdelijk stopgezet tot er aangetoond kon worden dat de emissies van deze activiteiten veilig waren.
• Zones met verhoogde PFAS-verontreiniging werden no-regret maatregelen opgelegd.
• Actieplannen werden uitgerold en maatregelen werden opgelegd aan 3M om de verspreiding van PFAS zo goed mogelijk te voorkomen, maar ook om de verontreinigde percelen te saneren. De meeste van deze maatregelen gaan over het minimaliseren van opwaaiend stof dat zich via de lucht zou kunnen verspreiden, maar ook over het uitvoeren van gepaste metingen. De meeste PFAS-metingen in de omgeving van Zwijndrecht gebeuren in opdracht van 3M volgens het 'vervuiler betaalt'-principe. De PFAS-metingen die VMM beheert, worden vergoed door Lantis, die de Oosterweelwerken uitvoert.

In samenwerking met VITO volgt de VMM de PFAS-luchtverontreiniging op in Zwijndrecht en omgeving. De situatie wordt jaarlijks geëvalueerd op basis van het tijdelijk toetsingskader voor chronische blootstelling. De situatie m.b.t. lucht wordt ook periodiek (ca. driemaandelijks) geüpdatet op deze webpagina, vlaanderen.be, en de PFAS-verkenner. Zowel 3M, Lantis als de VMM dragen bij aan het PFAS-meetnet.

Meer info

• Waar liggen de meetplaatsen voor PFAS en wat zijn de resultaten (excel)?
• Resultaten van PFAS-metingen in de omgevingslucht in Zwijndrecht
• Studie naar PFAS in lucht en deposities in de omgeving van 3M en Zwijndrecht
• Geografisch overzicht van PFAS verontreiniging in Vlaanderen
• Meer informatie over de aanpak van PFAS in Vlaanderen