Concentratie ultrafijn stof (UFP) in de omgevingslucht
- Ultrafijn stof (UFP) zijn deeltjes met een diameter kleiner dan 100 nm (=0,0001 mm). De VMM meet UFP-deeltjes vanaf 10 nm.
- Ongeveer 90 % van het aantal deeltjes in de lucht zijn ultrafijne stofdeeltjes.
- Verkeer (zowel weg-, lucht- als havenverkeer) is de belangrijkste bron van ultrafijn stof, maar ook de industrie en huishoudens (gebouwenverwarming) dragen bij tot de uitstoot van UFP.
- Ultrafijne stofdeeltjes kunnen door samenklontering en condensatie in de lucht groeien tot grotere fijn stofdeeltjes.
- Door hun zeer kleine afmeting kan ultrafijn stof diep doordringen in de longen, in de bloedstroom terechtkomen en schadelijke effecten elders in het lichaam veroorzaken.
Doelstellingen
Momenteel bestaat er op Europees of Vlaams niveau geen regelgeving voor ultrafijn stof. De WGO formuleerde ook nog geen advieswaarden voor de gezondheid.
Toestand in 2022
Sinds 2013 meten we ultrafijn stof op een stedelijke locatie in Borgerhout (Antwerpen), in juni 2022 startten de metingen in Steenokkerzeel, dit vanwege de nabijheid van de luchthaven. We meten de concentratie, maar ook de grootte (diameter) van de aanwezige deeltjes. De grootte van de aanwezige deeltjes in de lucht kan ons onder andere informatie geven over de oorsprong van de deeltjes. In 2022 stellen we vast dat:
- De gemiddelde jaarconcentratie ultrafijn stof (met een diameter tussen 10 en 100 nm) in Borgerhout was gelijk aan 11.277 deeltjes/cm³.
- In Steenokkerzeel was de gemiddelde jaarconcentratie 16.985 deeltjes/cm³.
- In Steenokkerzeel bestaat 56 % van de gemeten deeltjes (tussen 10 en 100 nm) uit deeltjes met een diameter van 10-20 nm. Deze fractie is opvallend groter dan in Borgerhout. De deeltjes met deze kleinst gemeten diameters worden voornamelijk geassocieerd met vliegtuigemissies.
- UFP is sterk geassocieerd met verkeer. Op weekdagen vertoont de UFP-concentratie op beide locaties een patroon waarbij de concentratie het hoogst is 's ochtends. Daarna zakt de concentratie terug om tijdens de avond opnieuw te stijgen (maar in minder mate dan 's ochtends).
- In Steenokkerzeel ligt de concentratie ultrafijn stof hoger dan in Borgerhout en is er meer verschil tussen de hoge en lage concentraties (wat wijst op een hogere lokale uitstoot dan in Borgerhout).
- In het weekend ligt de UFP-concentratie gemiddeld lager dan op weekdagen. Het patroon is ook anders dan op weekdagen. In Borgerhout worden in het weekend geen hogere concentraties gemeten 's ochtends. In Steenokkerzeel is in het weekend de concentratie het hoogst in de ochtend en is er geen uitgesproken avondpiek.
Evolutie
In 2022:
- lag in Borgerhout de gemiddelde concentratie hoger dan de voorgaande jaren, de oorzaak kon niet worden achterhaald. Het zijn overwegend het aantal deeltjes met een diameter tussen 10-20 nm die gestegen zijn.
- zijn de metingen in Steenokeerzeel gestart.
Hoe pakken we dit aan?
Voor UFP werden geen specifieke maatregelen geformuleerd om de concentraties te verlagen. We willen in eerste instantie een beter inzicht verwerven in de uitstoot van UFP door vliegtuigmotoren en wegverkeer. Het beleid om de grotere fijnstoffracties terug te dringen, zal mogelijk wel een impact hebben op de concentraties UFP.
Een volledig overzicht van de maatregelen voor de verbetering van de luchtkwaliteit in Vlaanderen vind je in het Vlaams Luchtbeleidsplan 2030. Een bespreking van de voortgang van de maatregelen is terug te vinden in het voortgangsrapport over het luchtbeleidsplan 2030.
Meer informatie
- Waar liggen de meetplaatsen en welke concentraties werden er gemeten (excel)?
- De luchthaven van Zaventem is een bron van ultrafijn stof.
- In welke mate dragen luchtverkeer en wegverkeer bij aan de concentratie ultrafijn stof rond de luchthaven van Zaventem?
- Varieert het aantal ultrafijne partikels tussen meetplaatsen in de stad Antwerpen (februari en oktober 2013)?