Totale broeikasgasuitstoot per gas (ETS en ESR)

Emissiebronnen

• Broeikasgasemissies per sector

Doelstellingen

In navolging van het VN-Klimaatverdrag onderschreven de EU-lidstaten het Klimaatakkoord van Parijs (2015) waarin werd afgesproken de mondiale broeikasgasuitstoot zodanig te beperken dat de gemiddelde temperatuurtoename op aarde beneden de 2 °C blijft ten opzichte van het pre-industriële tijdperk. Het akkoord ambieert zelfs om die stijging te beperken tot 1,5 °C. Daartoe streeft de EU naar een netto nul-uitstoot tegen 2050.

De broeikasgassen én de bijhorende emissiereductiedoelstellingen worden op Europees niveau opgesplitst in twee delen:

• ETS-emissies: emissies die onder het bestaande Europees emissiehandelssysteem (ETS) vallen. Het betreft het gros van de emissiebronnen uit de sectoren energie en industrie, en ook de luchtvaart. Hiervoor geldt enkel een doelstelling voor het geheel van de EU.
• ESR-emissies: alle emissies die onder de Effort Sharing Regulation (ESR) vallen. Het betreft vooral emissies afkomstig van transport, huishoudens, handel & diensten en landbouw. Hiervoor geldt een doelstelling voor het geheel van de EU, echter deze doelstelling wordt verder vertaald op niveau van de lidstaten. De ESR-doelstelling wordt binnen België vervolgens ook verder verdeeld tussen de verschillende gewesten.

Tabel: Reductiedoelstellingen broeikasgasemissies

* Voor de ESR-sectoren is het aangescherpte doel (-40%) overgenomen uit het Vlaams Energie- en Klimaatplan (VEKP) 2021-2030.

Toestand

In Vlaanderen:

• Steeg de totale uitstoot van broeikasgassen in 2021 in vergelijking met 2020 met 3,4 Mton CO₂-eq. Dit komt vnl. omwille van de heropleving in 2021 na de terugval in de transportstromen en enkele economische activiteiten door de COVID-19-crisis in 2020. Als er wordt vergeleken met de emissies van voor de pandemie dan daalde de uitstoot van broeikasgassen in 2021 met 3,6 Mton CO₂-eq t.o.v. 2019).
• Werden er in totaal 73,4 Mton CO₂-eq broeikasgassen uitgestoten in 2021, waarvan 64,1 Mton CO₂ of 87 % van de totale uitstoot.
• Wordt ruim 40 % van de broeikasgasuitstoot gereguleerd door het Europese emissiehandelssysteem (EU-ETS).

Evolutie

De totale broeikasgasuitstoot is in de periode 1990-2021 met 15 % gedaald. Ten opzichte van 2005 ligt de uitstoot in 2021 ondertussen 20 % lager (eerste figuur):

• Na een graduele afname tussen 2005 en 2014 van 92 Mton CO₂-eq naar 76 Mton CO₂-eq, bleef een verdere daling van de broeikasgasuitstoot uit. De emissies in het jaar 2020 kenden dan weer een eenmalige, sterke daling (zie hoger).
• De uitstoot van CO₂ dook pas sinds 2011 blijvend onder het peil van 1990.

De uitstoot van F-gassen daalde in 2021 voor het eerst in jaren onder het niveau van 2005 (-10%), dit dankzij vnl. reductie-inspanningen in de chemische industrie:

• De F-gassen lieten tussen 2005 en 2018 eerst een belangrijke stijging optekenen (+69 %). Deze stijging is vooral terug te brengen tot een belangrijke toename van de HFK-uitstoot, die vooral afkomstig is van de chemische industrie en van koelinstallaties voor commerciële en industriële toepassingen.
• Inmiddels is een shift naar koelmiddelen met een lagere GWP-waarde (opwarmend vermogen) ingezet. Met bijna een halvering van de totale F-gas emissies in 2021 ten opzichte van 2018 tot gevolg.

Sinds 2005 wordt het overgrote deel van de broeikasgasuitstoot in de sectoren industrie en energie gereguleerd via een systeem van Europese emissiehandel (het EU-ETS):

• In de eerste handelsperiode van 2005-2007 viel gemiddeld 37 % van de broeikasgasemissies in Vlaanderen onder dit systeem.
• In de tweede (2008-2012) en derde handelsperiode (2013-2020) nam dit aandeel verder toe, tot respectievelijk 40 % en 42 % door een uitbreiding van activiteiten en gassen onder het ETS.
• Voor evaluatie 2013-2020 kan info teruggevonden worden in het VORA 2022.

De ESR-emissies in Vlaanderen zijn in de periode 2005-2021 slechts beperkt afgenomen (-10 %) (tweede figuur):

• De redenen voor de vermindering in 2020 waren een sterke terugval in de transportstromen en in mindere mate ook enkele economische activiteiten onder invloed van COVID-19, aangevuld met het effect van een erg zachte winter op de verwarmingsbehoefte van gebouwen.
• In 2021 was de pandemie nog steeds aanwezig, zij het in mindere mate. Daarnaast is 2021 ook een koudere winter in vergelijking met 2020.

Met de belangrijke daling van de CO₂-emissies na 2005 lijkt de transitie naar een koolstofarmere economie voorzichtig ingezet. Toch tonen de resultaten van de laatste jaren dat deze trend nog zeer fragiel is, en sterk weersafhankelijk is: in koudere winters zal de uitstoot van CO₂ ten gevolge van gebouwenverwarming weer toenemen.

Gevolgen

De klimaatverandering die we wereldwijd sinds 1850 waarnemen, is onmiskenbaar mede toe te schrijven aan menselijke activiteiten die de concentratie van broeikasgassen in de atmosfeer verhogen: voornamelijk het gebruik van fossiele brandstoffen en ontbossing. Die activiteiten gaan immers gepaard met een netto uitstoot van broeikasgassen in de atmosfeer.

Hoe pakken we dit aan?

De maatregelen waarmee Vlaanderen de emissies van de ESR-fractie wil terugdringen tegen 2030 en 2050 worden respectievelijk beschreven in:

• Het Vlaams Energie- en Klimaatplan 2021-2030 
• De Vlaamse Klimaatstrategie 2050.

Het beleid ter reductie van de ETS-fractie wordt volledig op Europees niveau uitgestippeld.

Meer informatie

• Meest recente emissiedata.
• Op zoek naar de uitstoot voor een specifieke (deel)sector of activiteit? Stel zelf een grafiek samen.
• Wat betekent CO₂-eq en Global Warming Potential (GWP)? 
• Het (inter)nationale beleidskader: op weg naar koolstofneutraliteit.
• Voortgangsrapporten over het Vlaams energie- en klimaatbeleid.